Off-grid ve dört mevsim yaşanacak bir dağ evine taşınırken, elektriksiz ve markete uzak bir yaşam için kapsamlı bir hazırlık yapmak gerekir. Aşağıdaki listede enerjiden tarımsal aletlere kadar her başlık altında gerekli araç ve gereçler, hangi durumlar için gerekli olduklarıyla birlikte sıralanmıştır. Bu sayede şehir altyapısı olmadan dağ evinde tek başınıza güvenli ve konforlu bir yaşam sürdürebilirsiniz.
1. Enerji Çözümleri
- Güneş paneli ve akü sistemi: Şebeke elektriği olmadığı için, evin temel elektrik ihtiyacını karşılamak üzere bir off-grid güneş enerji sistemi kurulmalıdır. Bu sistem; güneş panelleri, derin döngü aküler (bataryalar), şarj regülatörü ve invertörden oluşur. Gündüz güneşten elde edilen enerjiyi depolayarak gece aydınlatma veya ufak cihazlar için güç sağlar. Böylece sürekli enerji kaynağınız olur ve elektrik kesintisi derdi yaşamazsınız.
- Jeneratör (yakıtlı): Güneşlenmenin yetersiz kaldığı uzun bulutlu dönemlerde veya aniden yüksek güç gereken aletler için bir yedek jeneratör bulundurmak faydalıdır. Benzinli veya dizel bir jeneratör, acil durumlarda elektrik üretir. Dört mevsim kullanımda kışın güneş azaldığında ya da elektrikli alet çalıştırırken devreye sokabilirsiniz. Gürültülü olsa da, ihtiyacınız olduğunda eve elektrik sağlayarak konforunuzu artırır.
- Yakıt bidonları ve depolama: Jeneratör veya araç için gerektiğinde yakıt stoğu bulundurmalısınız. Uzak bir dağ evinde yakıt ikmali zor olacağından, benzin/dizel için metal yakıt bidonları edinin. Bu bidonlar yakıtı güvenli şekilde depolamanızı ve gerektiğinde araca veya jeneratöre aktarmanızı sağlar. Ayrıca yakıt stabilizatörü kullanarak uzun süre depolanan benzinin bozulmasını önleyebilirsiniz.
- Alternatif enerji opsiyonları: Ana sistemleri kurana kadar veya destek amacıyla taşınabilir güç kaynakları da işe yarayabilir. Örneğin, büyük kapasiteli bir güç istasyonu/power bank (güneş enerjisiyle şarj edilebilir tipte) edinirseniz, küçük elektronik gereçleri veya aydınlatmayı haftalarca şarj edebilir, müzik dinlemek veya aletlerin pillerini doldurmak için kullanabilirsiniz. Bölge rüzgârlı ise küçük bir rüzgar türbini de değerlendirilebilir. Bu sayede enerji bağımsızlığınız artar.
2. Isınma ve Pişirme
- Odun sobası (kuzine tercih): Elektrik veya doğal gaz olmadığı için ısınma ve yemek pişirme ihtiyacını odun sobası ile karşılamak en pratik çözüm olacaktır. Özellikle fırınlı kuzine soba, klasik bir dağ evinin en önemli unsurudur; sayesinde hem ısınıp hem karnınızı doyurabilirsiniz. Kuzine soba üzerinde su ısıtmak, yemek pişirmek, hatta fırın bölümünde ekmek yapmak mümkündür. Aynı zamanda akşamları ortamı ısıtarak nem ve rutubetten korur. Sobanın kurulumu için gerekli baca boruları ve ısıya dayanıklı platformu da unutmayın.
- Yakacak odun stoğu ve ateş yakma malzemeleri: Kuzine sobanın ayrılmaz parçası odun yakıtıdır. Soğuk kış günlerinde sürekli ısınmak için yeterli odun stoğunuz olduğundan emin olmalısınız. Evin yakınında uygun ağaçlar varsa önceden kesip kurutarak bir kışlık odun yığını hazırlayın. Ayrıca tutuşturucu malzemeler (çıra, kuru yaprak, karton) ve bolca kibrit/çakmak stoklayın. Yağmurlu nemli havalar için su geçirmez kibrit veya çakmak taşı gibi ateş başlatma gereçleri de bulundurmak, sobayı ve kamp ateşini kolayca yakmanızı sağlar.
- Tüplü ocak ve LPG tüpü: Yaz aylarında veya hızlıca yemek hazırlamak istediğinizde sürekli soba yakmak pratik olmayabilir. Bu durumlar için propan/LPG’li bir ocak idealdir. Örneğin iki gözlü kamp ocakları veya portatif piknik tüpü ocaklarıyla kısa sürede ateş yakmadan yemek pişirebilirsiniz. LPG tüpleri ve yedek dolu tüp stoğu bulundurun ki tüp bittiğinde markete hemen gitmek zorunda kalmayın. Unutmayın, bu ocaklar yakıta bağlı çalıştığından düzenli olarak tüp takviyesi yapmayı planlamalısınız (örneğin her gidişte yedek tüp doldurmak). Tüpü güvenli ve dik şekilde depolamaya özen gösterin.
- Dış mekân pişirme düzenekleri: Açık havada ateş yakarak pişirme de bir seçenektir. Mangal veya ateş çukuru, yazın evin içinde ısı yaratmadan yemek pişirmenizi sağlar. Örneğin, basit bir toprak alanda taşlarla çevrili bir ateş çukuru kurarak odun ateşinde ızgara veya tencere yemekleri yapabilirsiniz. Hatta alabiliyorsanız üzerinde ızgara teli ve askısı olan hazır bir ateş çukuru seti edinin; böylece açık havada hem güvenli bir ateş yakma alanınız hem de üzerine tencere koyup pişirebileceğiniz bir düzenek olur. Bu, hem yemek pişirmeyi keyifli hale getirir hem de evin içini sıcak günlerde serin tutar.
3. Su Temini ve Depolama
- Su deposu (tank): Elektrik altyapısı olmadığı gibi muhtemelen şebeke suyu da olmayacaktır. Bu nedenle büyük bir su tankı edinmek şarttır. Yakındaki kaynaktan su taşıyarak veya yağmur suyunu toplayarak bu depoyu doldurabilirsiniz. Örneğin 500 litrelik veya 1 tonluk plastik su deposu, evin birkaç haftalık su ihtiyacını saklamaya yarar. Su kesintisiz kullanılabilsin diye depoyu yüksek bir yere konumlandırıp yerçekimiyle evdeki musluğa besleme yapabilirsiniz. Tankınız olursa, birikmiş yağmur veya getirilen suyu depo ederek kurak günlerde dahi su sıkıntısı yaşamazsınız.
- Su bidonları ve taşıma kapları: En yakın temiz su kaynağı (çeşme, dere veya marketten damacana) yürüyüş mesafesinde olmadığı için, su taşımak için kaplara ihtiyacınız olacak. 20-30 litrelik su bidonları, jerrycan dediğimiz saplı plastik kaplar veya damacanalar bu iş için idealdir. Aracınızla su kaynağına gidip bu kapları doldurarak eve getirebilirsiniz. Ayrıca mutfakta kullanmak üzere birkaç adet 5-10 litrelik su şişesi hazır bulundurmak günlük tüketimi takip etmeyi kolaylaştırır. Bu kaplar suyu hijyenik şekilde saklamanıza ve gerektiğinde rahatça döküp kullanmanıza yardımcı olur.
- Su arıtma filtresi: Dağ evinde güvenli içme suyu sağlamak hayati önem taşır. Kaynak suyu, dere suyu veya depoladığınız yağmur suyu mikrop ve tortu barındırabilir. Bu nedenle bir su arıtma sistemi veya filtresi bulundurun. Örneğin, seramik ve karbon filtreli taşınabilir su arıtma cihazları ile yüzlerce litre suyu temizleyebilirsiniz. Basit bir yerçekimli filtre (gravity filter) veya çeşme tipi karbon filtre de iş görebilir. Böyle bir su arıtma sistemi, her zaman güvenli içme suyu elde etmenizi sağlar ve kimsenin hastalanmaması için suyu doğru şekilde arıtmanıza yardımcı olur. Alternatif/ek olarak, su kaynatmak (özellikle içme suyunu birkaç dakika kaynatıp soğutarak tüketmek) veya su arıtma tabletleri, damla klor gibi kimyasalları da acil durum stoğunda bulundurmak iyi fikirdir.
- Yağmur suyu hasadı düzeni: Dağ evlerinde yağmur suyunu değerlendirmek su kıtlığını önler. Çatı oluğu ve varil sistemi kurarak yağmur sularını biriktirebilirsiniz. Evin çatısından akan yağmur suyunu oluklar vasıtasıyla filtreli bir huni aracılığıyla büyük bir varile veya ana su tankına yönlendirin. Bu suyu bahçe sulama, temizlik gibi amaçlar için doğrudan kullanabilir veya gerektiğinde arıtıp içme suyu yapabilirsiniz. Meksika’da inşa edilen bir off-grid evin, yerinde su depolama ve arıtma sistemiyle tamamen şebekeden bağımsız yaşam sunabildiği düşünülürse, yağmur suyu hasadı ile siz de şebekeye ihtiyaç duymadan su ihtiyacınızı büyük ölçüde karşılayabilirsiniz. Ayrıca suyu ev içinde kullanmak için kamp duşu pompası veya 12V su motoru gibi basit bir pompa da edinebilir, böylece depodan mutfak ya da duşa su akıtabilirsiniz.
4. Gıda Muhafazası ve Depolama
- Soğutma (buzdolabı veya soğuk muhafaza): Gıdaları bozulmadan saklamak için bir soğutma çözümünüz olmalı. Elektrik olmadığından klasik buzdolabını çalıştırmak zor olabilir; bunun yerine yüksek kaliteli bir buzluk/soğutucu sandık edinebilirsiniz. İçine buz paketleri koyarak et, süt ürünleri gibi bozulabilir yiyecekleri birkaç gün soğuk tutabilir. Eğer güneş enerjisi sisteminiz güçlüyse veya ekstra LPG kullanmak isterseniz, LPG ile çalışan buzdolapları da mevcut – karavanlarda kullanılan buzdolapları elektrik gerektirmeden gazla çalışır. Off-grid kabinlerde genellikle tam boy buzdolabı yerine iyi bir buzluk yeterlidir; ancak sürekli yaşam için bir propan buzdolabı ekleyerek gıdaları daha uzun süre güvenle saklamak mümkündür. Kışın dışarıdaki doğal soğuk da bir avantaj olabilir: balkonu kiler gibi kullanmak veya kar içine gömme yöntemiyle gıdaları soğutmak da iş görebilir.
- Kiler ve kuru gıda depolama düzeni: Market uzak olduğu için birkaç haftalık dayanıklı gıda stoğunu kiler ortamında tutmak önemlidir. Evin içinde serin ve kuru bir oda veya dolap kileri olarak ayrılabilir. Raf sistemleri kurarak konserve, bakliyat, un, makarna, pirinç, şeker, tuz gibi bozulması zor gıdaları düzenli biçimde istifleyin. Bu raflara ve dolaplara kemirgen ve böceklere dayanıklı kaplar içinde gıda koymak gerekir. Örneğin, metal veya kalın plastik erzak bidonları, cam konserve kavanozları, vakumlu kapaklı plastik saklama kutuları kullanabilirsiniz. Böylece fare gibi istenmeyen misafirler erzaklarınıza ulaşamaz. Un ve bakliyatları ayrıca bez torba yerine kapalı kaplarda tutmak raf ömrünü uzatır. Uzun süre bozulmadan dayanacak gıdalar bulundurmak off-grid yaşamın gereğidir; elektrik olmasa da küçük bir erzak rezerviniz mutlaka olmalıdır.
- Konserve ve kurutma malzemeleri: Mevsimlik yiyecekleri uzun süre saklamak için gıda saklama yöntemlerini kullanabilirsiniz. Bunun için çeşitli araçlar gerekebilir. Örneğin, sebze ve meyveleri saklamak için konserve kavanozları ve yeni kapaklar alın; böylece turşu, reçel, konserve yemekler hazırlayıp kilerinizde tutabilirsiniz. Kurutma da önemli bir yöntemdir: basit bir güneşte kurutma rafı veya elektrik imkânı varsa küçük bir gıda kurutucu cihaz alarak yazın sebze-meyve kurutup kışa saklayabilirsiniz. Et ürünleri için tuzlama/tütsüleme malzemeleri (tuz, cam kavanoz, tütsü dolabı gibi) düşünülebilir. Bu ekipman, yakın markete sık gidemeyeceğiniz için mevsim bolluklarını değerlendirme ve gıdayı ziyan etmeme imkânı sağlar.
- Uzun ömürlü gıda stoğu: Ani durumlar veya kış fırtınaları için yeterli miktarda raf ömrü uzun gıda stoklayın. Konserve yiyecekler, kuru baklagiller, pirinç, makarna, kahvaltılık tahıllar, kuruyemiş, bal, kahve/çay, toz süt gibi ürünler aylarca bozulmadan saklanabilir. Off-grid yaşam, bir miktar yiyecek rezerviyle daha güvenlidir; aç kalma endişesi olmadan yaşayabilmek için her zaman yetecek kadar dayanıklı gıdanız olduğundan emin olun. Market alışverişini ayda bir yapabileceğinizi düşünerek, kişi başı en az 2-3 haftalık kuru gıda ve konserve stoğu bulundurun. Bu stoğu rutubetten ve güneşten koruyarak kilerde saklayın.
5. Temel Mutfak Gereçleri
- Pişirme kapları ve çaydanlık: Mutfağın temelini tencere ve tavalar oluşturur. Farklı boylarda birkaç tencere (küçük sos tenceresi, orta boy ve büyük tencere) edinin ki çorpadan makarnaya her şeyi yapabilesiniz. Ayrıca derin bir tava ya da sac, kızartma ve soteleme için gerekli. Döküm demir veya kalın tabanlı kaplar, odun sobası alevinde kullanıma uygundur ve ısıyı iyi dağıtır. Hızlı pişirme için bir düdüklü tencere (basınçlı tencere) de çok işe yarar; kuru bakliyatları, etleri daha az yakıt harcayarak pişirirsiniz. Çaydanlık takımı (alt demlik ve üst demlik) Türk kültüründe vazgeçilmezdir – soba veya ocak üzerinde su kaynatıp çay demlemek, sıcak su ihtiyacını karşılamak için gereklidir. Bunların yanı sıra çorba/çay ısıtmak için bir cezve veya su ısıtma kabı da bulundurun.
- Yemek servisi ve sofra gereçleri: Tabak, kase, bardak ve çatal-bıçak-kaşık seti günlük yaşam için olmazsa olmazdır. En azından birkaç set dayanıklı tabak ve kase (tercihen metal emaye veya kırılmaz malzemeden, çünkü elde yıkarken ya da düşürdüğünüzde kırılmasın), birkaç bardak (hem su bardağı hem sıcak içecek kupası) edinin. Paslanmaz çelikten veya kaliteli malzemeden bir çatal-kaşık-bıçak takımı alarak, yemek yerken temel ihtiyaçlarınızı karşılayın. Yalnız yaşayacağınız için 2-3 kişilik set yeterli olabilir ama misafir gelebilir diye fazladan da bulundurmak isteyebilirsiniz. Ayrıca bir termal matara/termos da sıcak suyu veya çayı yanınıza almak için işe yarar, kışın dışarı çıkarken sıcak içeceğiniz hazır olur.
- Mutfak hazırlık ve pişirme aletleri: Yemek yaparken kullanacağınız ufak gereçleri unutmayın. İyi bir mutfak bıçak seti (şef bıçağı, ekmek bıçağı, küçük doğrama bıçağı gibi) edinin; malzemeleri hazırlarken kolaylık sağlar. Kesme tahtası, sebze meyve doğrarken tezgah görevi görür. Kepçe, spatula, tahta kaşık, kevgir (süzgeç), huni, bıçak bileyiçi gibi yardımcı gereçler de mutfakta elinizin altında olmalıdır. Konserve açacağı (teneke açacağı) özellikle konserve gıdalar kullanacağınız için hayati bir gereç – elektriksiz ortamda manuel bir açacak mutlaka bulundurun. Aynı şekilde tirbuşon ve şişe açacağı, kavanoz açmaya yardımcı lastik tutacak, makas gibi aletler de işe yarar. Karıştırma kapları, karın doyurmak için pişirme gereçleri (fırın kullanacaksanız fırın tepsisi ya da döküm tencere), ölçü kapları ve kaşıkları (tarif uygularken) da listeye eklenebilir. Bunlar sayesinde mutfakta şehir mutfağını aratmayacak şekilde çalışabilirsiniz.
- Bulaşık ve su düzeni için gereçler: Evde musluk suyu ve bulaşık makinesi olmadığı için, bulaşık leğeni veya büyük plastik kaplar bulundurun. Kirli bulaşıkları içinde sıcak su ve deterjanla elde yıkayabileceğiniz bir kap, bir bulaşık fırçası veya süngeri, bulaşık teli (yanmış tencere için) ve bulaşık kurutma askısı (yıkananları koymak için) işinizi kolaylaştırır. Su ısıtmak için soba üstünde kettle veya tencerede su kaynatıp leğene dökerek bulaşık yıkayabilirsiniz. Ayrıca mutfak havluları ve kurulama bezleri, ocak eldiveni, nihale (sıcak tencere altlığı) gibi mutfak tekstili ve yardımcı malzemeleri de unutmayın.
6. Aydınlatma
- El fenerleri: Dağ evinde karanlık çok yoğun olacağı için kaliteli bir el feneriniz mutlaka olmalı. LED ışık veren, uzun menzilli bir el feneri edinin. Tercihen kafa feneri de alın; böylece elleriniz serbestken geceleri iş yapabilir veya yürüyebilirsiniz. Yeterince yedek pil stoklayın ya da yeniden şarj edilebilir piller kullanın (bunları güneş paneli veya araçla şarj etmek mümkün). Özellikle bir kurmalı (dinamolu) el feneri bulundurmak iyi fikirdir; elektrik veya pil bitse dahi kolunu çevirerek çalıştırabilir, her koşulda ışık elde edebilirsiniz. El kranklı bir fener off-grid yaşamın olmazsa olmazıdır, zira tüm pilleriniz bitse bile sadece elle çevirerek ışık kaynağı yaratabilirsiniz. Bu da karanlık bir gecede sizi ışıksız kalma korkusundan kurtarır.
- Güneş enerjili lambalar ve kamp fenerleri: Elektrik olmadığında solar aydınlatma en pratik çözümlerden biridir. Güneş enerjili bahçe lambaları veya taşınabilir güneş şarjlı LED fenerler gündüz güneşten şarj olup gece boyunca ışık verebilir. Bunları ev içinde stratejik yerlere asabilir ya da masa üstünde kullanabilirsiniz. Örneğin, tavan için bir iki adet güneş enerjili LED lamba (gündüz paneli dışarıda kalıp akşam odayı aydınlatan setler vardır) alabilirsiniz. Kamp feneri tipi pilli lambalar da geniş alanı aydınlatmak için idealdir; akşam yemek yerken veya kitap okurken masa üstüne koyup kullanabilirsiniz. Aydınlatma ekipmanlarınızın hepsinin yedek ampul ve pilleri olduğundan emin olun.
- Yedek ve acil durum aydınlatmaları: Planlı ışık kaynakları dışında acil durum için mum ve gaz lambası bulundurmak da akıllıca. Birkaç kutu mum ve uzun ömürlü mürver mumu/ kamp mumu edinin; elektrikli hiçbir şey çalışmazsa en basit ışık kaynağı mum olacaktır. Ayrıca lüks lambası (gaz lambası) veya propan/LPG’li küçük kamp feneri de ortamı aydınlatmak için kullanılabilir. Gaz lambasının camı ve yeterli lamba yağı/ispirto yakıtı stoklayarak gerektiğinde uzun süreli bir ışık elde edebilirsiniz. Bu tip aydınlatmaları kullanırken yangın riskine karşı dikkatli olun; mumları sabit bir fener içine koymak, gaz lambasını devrilmeyecek bir yere sabitlemek gerekir. Tüm bu çoklu aydınlatma çözümleri sayesinde hava karardıktan sonra da işlerinizi yapabilir, güvenle hareket edebilirsiniz.
7. Güvenlik ve Sağlık
- Kapsamlı ilk yardım çantası: Medikal yardımın yakın olmadığı bir dağ evinde ilk yardım çantası hayat kurtarır. İçinde farklı boy steril gazlı bezler, bandajlar, turnike, yara bandı, antiseptik solüsyon, dezenfektan, makas, cımbız, ağrı kesici, ateş düşürücü, alerji ilacı, temel ilaçlar ve daha fazlası bulunmalıdır. Off-grid bir evde karşılaşabileceğiniz temel sağlık sorunlarına hazırlıklı olmak için iyi donanımlı bir ilk yardım seti bulundurmak en az diğer malzemeler kadar önemlidir. Küçük kesikler, yanıklar, böcek sokmaları veya baş ağrısı gibi durumlar için hemen müdahale edebilirsiniz. Ayrıca yanına bir ilk yardım el kitabı eklemek acil durumda doğru müdahaleyi yapmanızı kolaylaştırır. Kişisel sürekli kullandığınız ilaçlar varsa bunlardan da yedek bulundurun.
- Yangın söndürücü ve yangın güvenliği: Ahşap bir dağ evinde, soba ve mum kullanırken yangın riski ciddiye alınmalıdır. Bu nedenle taşınabilir bir yangın tüpü edinin ve kolay ulaşılır bir yere koyun. Off-grid bir dağ evinde yangın çıkarsa, itfaiye gelene kadar ilk savunma hattınız elinizdeki yangın söndürücüdür; üstelik eviniz kamu hizmetlerinden uzakta olacağı için büyük boy bir yangın tüpünü el altında tutmanız şiddetle tavsiye edilir. 2-6 kg’lık ABC tozlu bir yangın söndürücü, hem ahşap/kağıt yangınlarını hem sıvı/gaz yangınlarını söndürebilir. Ek olarak yangın battaniyesi de bulundurabilirsiniz; küçük bir alevi (örneğin tencerede yağ yangını) battaniyeyle boğmak etkili bir yöntemdir. Sobaya yakın bir yerde kum dolu kova tutmak da baca yangını gibi durumlarda işe yarar.
- Duman ve karbonmonoksit alarmı: Evde elektrik olmasa bile pil ile çalışan duman dedektörleri ve karbonmonoksit (CO) dedektörleri mutlaka kullanılmalıdır. Özellikle soba yandığında ortaya çıkabilecek sinsi karbonmonoksit gazı hayati tehlike yaratır, bu nedenle sobanın bulunduğu odaya bir CO alarmı yerleştirin. Uyurken bile gaz sızıntısını haber verecektir. Mutfak ve yatak bölümüne de birer duman alarmı takarak yangın başlangıcını anında fark edebilirsiniz. Bu dedektörler ucuz ama kritik güvenlik unsurlarıdır; pillerini düzenli kontrol etmeyi unutmayın. Alarm çaldığında ne yapacağınızı önceden planlayın (derhal evi terk etmek, yangın tüpünü kullanmak gibi).
- Sağlam bir çok amaçlı bıçak: Evin dışında ve içinde yapacağınız sayısız iş için kaliteli bir bıçak edinin. Bu, sabit ve güçlü bir av bıçağı ya da katlanır bir çakı (Swiss Army Knife, Leatherman tipi) olabilir. İhtiyaç anında ip kesmek, paket açmak, dalları yontmak, avlanmak, yiyecek kesmek gibi her işte kullanabilirsiniz. Özellikle kemik saplı tek parça çelik bir kamp bıçağı uzun ömürlü ve güvenilirdir. Çok amaçlı çakılar ise bıçak dışında tornavida, konserve açacağı, pense gibi fonksiyonlar sunar ve tamir işlerinde de faydalı olur. Bu bıçağı bir kılıfla kemerinize takıp doğada gezerken yanınızda taşıyabilirsiniz. Ayrıca balta ve testere dışında odun kırmak için kullanacağınız büyük bıçak (palа) da düşünülebilir; ancak temel olarak bir tane keskin, güvenilir bıçak yeterlidir.
- Kişisel güvenlik ve savunma ekipmanları: Yalnız yaşayacağınız ve vahşi doğaya yakın olacağınız için, güvenlik tedbirleri almak gerekir. Biber gazı spreyi (ayı spreyi), yanınızda bulundurabileceğiniz basit ama etkili bir savunma aracıdır. Ayı saldırısında kesin çözüm olmasa da, size zarar vermeden yabani hayvanları veya kötü niyetli davetsiz misafirleri uzaklaştırmaya yarayabilir. Küçük bir kutu biber gazını kapı girişinde ve cebinizde hazır tutmak size ekstra güvenlik hissi verir. Ayrıca çevredeki hayvanları (yaban domuzu, kurt vs.) korkutmak için hava fişek meşaleleri veya ses çıkaran düdük de işe yarayabilir. Evin kapı ve pencerelerine sağlam kilit ve sürgüler takın; uzun süreli ayrılacaksanız kepenk veya demir parmaklık ile güvenli hale getirin. İmkân varsa mülk çevresine basit bir hareket sensörlü ışık koymak da yaklaşan birini/ayıyı tespit etmenize yardımcı olabilir. Son olarak, eğer kullanmayı biliyorsanız ve yasal ise, bir tüfek veya havalı tabanca da düşünülebilir; ancak bunlar ciddi sorumluluk istediğinden eğitim almadan kullanmayın.
8. İnşaat, Bakım ve Onarım Araçları
- Temel el aletleri takımı: Bir dağ evinde tamir edilecek pek çok şey çıkar, bu yüzden kapsamlı bir alet çantası oluşturun. İçinde mutlaka çekiç, farklı boy tornavidalar (düz ve yıldız uçlu), kerpeten, kargaburun ve yan keski pense, ayarlı İngiliz anahtarı (kurbağacık), alyan anahtar takımı, mezura ve hobi bıçağı (maket bıçağı) bulunsun. Bu aletlerle basit onarımları, montajları ve bakım işlerini yapabilirsiniz. Evin bir şeyini sabitlerken, kırılan bir eşyayı tamir ederken veya bir yapıyı sökerken ihtiyaç duyacaksınız. Ayrıca bol miktarda çivi, vida, somun ve civata ile çeşitli el aleti uçları edinin. Bu küçük parçaları düzenli tutmak için alet çantanızda bölmeler oluşturun. Teflon bant (su sızdırmazlık için), yapıştırıcı ve silikon, WD-40 yağ spreyi, izole bant ve güçlü tamir bandı (duct tape) gibi bakım malzemelerini de bu kite ekleyin. Böylece herhangi bir kırılma, sızdırma, gevşeme durumunda elinizin altında çözümünüz olur.
- Ahşap kesme ve odun hazırlama aletleri: Dağ evinde ısınmak için odun kesmek düzenli bir iş olacağından, sağlam ahşap kesme aletleri şarttır. El testeresi (büyük dişli odun testeresi) ve mümkünse benzinli bir zincirli testere (motorlu testere) edinin. El testeresi sessiz ve bozulmaz, küçük dalları kütükleri kesmekte işinize yarar; motorlu testere ise çok daha hızlı kesim yapar ancak benzin ve yağını stoklamalı, bakımını aksatmamalısınız. Bunun yanında, kesilen odunları sobaya uygun boyda bölmek için balta gerekiyor. Orta boy odun baltası ile kütükleri yarabilir, daha kalın parçalar için küskü (odun yarma kaması) ve balyoz da kullanabilirsiniz. Bu aletlerle kışlık yakacaklarınızı kolayca hazırlayabilirsiniz. Unutmayın, kış gelmeden önce yeterli odun stoğu yapmak şarttır ve bu aletler olmadan bunu başarmak zordur. Ayrıca budama için küçük bir ağaç testeresi ve bahçe budama makası da elinizde olursa, çevredeki ağaçların bakımını yaparken veya odunları küçültürken kullanabilirsiniz.
- Matkap ve diğer elektrikli aletler: Arada sırada büyük onarımlar veya inşaat işleri için şarjlı bir matkap (delici/destekleyici) ve vidalama aleti çok işe yarar. Duvara raf monte etmek, su deposuna musluk deliği açmak, kalın ağaç kütüğüne delik delmek gibi işler çıkabilir. Pilli (akülü) bir matkap tercih edin ki elektriksiz de çalışsın; yedek bataryası da olsun ve güneş paneli veya jeneratörle şarj edilebilsin. Matkapla birlikte, ahşap ve metal için çeşitli kalınlıklarda matkap uçları seti alın. Eğer imkân varsa akı taşıyan taşlama (avuç taşlaması), dekupaj testere veya daire testere gibi başka aletler de düşünülebilir, ancak bunlar lükstür ve enerji ihtiyacı fazladır. Temel işlerin çoğunu el aletleriyle halledip sadece gerçekten gerekirse elektrikli alet kullanmak genelde yeterlidir.
- Merdiven: Evin çatısını kontrol etmek, baca temizlemek, yüksek raflara uzanmak veya tamirat yapmak için sağlam bir merdivene ihtiyaç olacaktır. Katlanır alüminyum bir portatif merdiven kolay taşınır ve depolanır. Yüksekliğe göre 3-4 metrelik çift taraflı açılır merdivenler idealdir. Özellikle kışın kar temizlemek için çatıya çıkarken veya güneş panelinin bakımında merdiven kullanacaksınız. Ayrıca evin tavanındaki lambayı asarken, perdeleri takarken de güvenli erişim sağlar. Merdiven yoksa sandalye ya da benzeri şeylere çıkmaya çalışmak tehlikeli olacağından, bu önemli ekipmanı ihmal etmeyin.
- Koruyucu ekipmanlar: Tamir ve kesim işleri yaparken iş güvenliği ekipmanları kullanmak gerekir. İlk olarak sağlam bir çift çalışma eldiveni edinin (kalın deri eldivenler hem odun taşırken, hem alet kullanırken ellerinizi korur). İş eldivenleri, dağ evindeki bahçe ve bakım işlerinde ellerinizi korumak için vazgeçilmezdir; dikenli çalı temizlerken veya zehirli sarmaşık gibi bitkilerle uğraşırken yaralanmanızı önler. Bunun yanı sıra, koruyucu gözlük (özellikle kesme biçme sırasında talaş ve kıymıklardan gözleri korur), kulak tıkacı veya kulaklık (motorlu testere ya da jeneratör gürültüsünde kulaklarınız için), toz maskesi (tozlu temizliklerde veya dumanlı ortamda) bulundurun. Açık havada ve tamirat sırasında giymek için kalın iş kıyafetleri ve çelik burunlu botlar da güvenliğinizi arttırır. Bu ekipmanlar belki küçük ayrıntı gibi görünebilir ama bir kazayı önlediklerinde değeri anlaşılır.
9. Temizlik ve Hijyen
- Temizlik araçları: Evinizi temiz ve sağlıklı tutmak için klasik temizlik gereçlerini unutmayın. Süpürge ve faraş, içeri biriken toz, kum, yaprak gibi şeyleri düzenli süpürmek için gerekiyor (özellikle soba külü veya odun kırıntıları sıkça yere dökülecektir). Paspas ve kova, dökülen suyu silmek veya yerleri dezenfekte etmek için kullanılır – elektrikli süpürge olmayacağından sık sık paspas yapmak gerekebilir. Yer bezi ve temizlik bezleri, camları, tezgâhları silmek için lazımdır. Ayrıca dışarıdan çamurlu geldiğinizde girişe sermek için paspas (kapı önü halısı) bulundurmak içeri taşınan kiri azaltır. Fırça (uzun saplı sert fırça) veranda veya merdivenleri süpürmek, kışın kar temizlemek için de iş görecektir.
- Temizlik malzemeleri: Deterjan ve temizlik kimyasalları da stoklamalısınız çünkü markete her an gidemeyeceksiniz. Çamaşır deterjanı, bulaşık deterjanı, genel yüzey temizleyici, çamaşır suyu (klorak), sabun (katı ve sıvı), şampuan, yer silme solüsyonu, cam silme spreyi gibi malzemeleri yeterince alın. Tuvalet temizliği için fırça ve tuvalet temizlik sıvısı da bulundurun. Bu maddeleri serin yerde saklayıp bitmeden yedeklerini alın ki bitiverdiğinde zorluk yaşamayın. Ayrıca çok amaçlı sirke, karbonat gibi doğal temizleyiciler de iş görebilir. Çöp poşetleri önemli bir kalem: mutfak atıklarınızı ve diğer çöpleri dayanıklı çöp torbalarında biriktirip düzenli olarak uzaklaştırın (arı ve haşere çekmemesi için ağzı bağlanmış şekilde, mümkünse her gelişinizde araçla şehirde atın).
- Çamaşır yıkama ve kurutma: Muhtemelen çamaşır makineniz olmayacak, bu yüzden elde çamaşır yıkamaya uygun düzen kurun. Büyük bir çamaşır leğeni veya varil, su doldurup kıyafetleri yıkamak için gerekli. Çamaşır fırçası veya eski tip bir çamaşır tahta zımparası işinizi kolaylaştırabilir. Yıkadıktan sonra asmak için çamaşır ipi ve mandallar edinin; evin güneş gören bir yerine ip gererek çamaşırlarınızı kurutabilirsiniz. Kışın soba kenarında çamaşır kurutmak için bir kurutma askısı (katlanır çamaşır teli) da kullanışlı olacaktır. Ayrıca bol miktarda kirli çamaşır torbası veya sepeti bulundurun. Çamaşırları elde yıkamak zahmetli olsa da, az ve sık yıkayarak işinizi hafifletebilirsiniz.
- Kişisel hijyen malzemeleri: Şehirden uzakta olduğunuz için kişisel bakım ürünlerini de önceden stoklamak lazım. Yeterli miktarda tuvalet kağıdı, kâğıt havlu, diş macunu ve yedek diş fırçası, sabun/şampuan, tıraş malzemeleri, el dezenfektanı, havlu ve diğer günlük bakım ürünlerini alın. Banyoda su ısıtmak için bir ibrik veya su kovası bulundurun; sıcak suyu soba üzerinde ısıtıp karıştırarak duş alabilirsiniz. Pratik bir çözüm olarak güneş enerjili kamp duşu torbası edinebilirsiniz: siyah renkli bu torbaya su doldurup güneşe bıraktığınızda suyu ısıtır, muson ucuyla basit bir duş imkânı verir. Böylece yazın sıcak suyunuz olur. Kışın ise soba üstünde su kaynatıp bir leğende karıştırarak kova duşu alabilirsiniz. Tüm bu hijyen malzemelerini fazla miktarda bulundurmak, kışın kardan dolayı erzak getiremediğiniz zamanlarda rahat etmenizi sağlar.
- Tuvalet çözümü: Evinize yakın şebeke suyu veya fosseptik olmadığından, tuvalet ihtiyacı için bir planınız olmalı. En basiti, evin yakınında bir dış tuvalet (çukur lavabo) inşa etmektir: Yere derin bir çukur kazıp üzerini basit bir ahşap kulübe ve oturakla donatarak geleneksel bir köy tuvaleti yapabilirsiniz. Bu mümkün değilse, seyyar kamp tuvaleti kullanabilirsiniz – içerisinde kimyasal sıvı olan taşınabilir tuvaletler atıkları biriktirip kokuyu engeller, dolunca çukur açıp boşaltabilirsiniz. Uzun vadede daha çevreci ve konforlu bir çözüm isterseniz kompost tuvalet sistemi düşünebilirsiniz; bu sistemler atıkları talaşla karıştırıp koku yapmadan biriktirir ve gübreye dönüştürür. Eğer off-grid yaşamda daha geleneksel bir tuvalet deneyimi isterseniz, büyük bir kompost tuvalet sistemi kurmanız gerekebilir. Hangi yöntemi seçerseniz seçin, tuvalet için bolca tuvalet kağıdı, çukuru kireçlemek veya portatif tuvalete kimyasal eklemek için kireç/kimyasal sıvı, temizlik fırçası ve dezenfektan bulundurmayı unutmayın. Ayrıca el yıkamak için tuvalet yakınına sabunlu su ve musluk düzeneği kurmak hijyen açısından iyi olacaktır.
- Atık ve çevre temizliği: Dağ evinde oluşan çöpler ve atıklar doğru yönetilmezse haşere ve yabani hayvan çeker. Çöp torbalarınızı sağlam bir çöp bidonunda biriktirin. Mümkünse kapağı kilitli bir dış mekan çöp konteyneri kullanın ki kokusunu alıp gelen ayı, tilki gibi hayvanlar karıştırmasın. Organik mutfak atıklarını ayrı bir kompost kabı içinde biriktirip bahçede kompost yapabilirsiniz; bu toprağınıza gübre olur ve çöpleri azaltır. Kül ve yanabilir atıkları (soba külü, kağıt vs.) ayrı bir metal kapta toplayıp soğuduktan sonra gömebilir veya çöpe ekleyebilirsiniz. Etrafta cam, metal, plastik atık bırakmamaya özen gösterin – geri dönüştürülebilirleri şehirde uygun şekilde atmak için saklayın. Son olarak, evin etrafını temiz tutmak (yaprakları tırmıklamak, su birikintilerini boşaltmak) hem haşeratı azaltır hem de daha huzurlu bir ortam sağlar.
10. Dış Mekân ve Tarımsal Kullanım
- Kürek ve bel: Toprak işleri, kazı ve kışın kar temizliği için kürek en temel araçtır. Orta boy çelik bir bahçe küreği, bahçede dikim çukuru kazmak, fidan dikmek, drenaj kanalı açmak gibi işlerde kullanılır. Kışın yoğun kar yağdığında evin kapısını, yolunu açmak için ise kar küreği (geniş ağızlı hafif kürek) gereklidir. Aynı şekilde toprağı kaldırmak zor geldiğinde bel (kazma) de işe yarar; özellikle sert zeminli bölgede bahçe yapacaksanız, bel ile toprağı gevşetip kürekle alabilirsiniz. Bu aletler toprak işleri ve ağır kazı işleri için eliniz ayağınız olacaktır. Yazın bahçe hazırlarken, kışın kar küremede ve her türlü temel inşaat işinde sağlam bir kürek olmadan ilerlemek zordur.
- Bahçe çapası ve tırmık: Eğer kendi sebzenizi ekip biçecekseniz veya küçük bir bostan yapmayı planlıyorsanız, bahçe el aletleri edinmelisiniz. Çapa, toprağı bellenmiş tarlada kırıntılamak, yabani otları temizlemek ve ekime hazırlamak için şart. Ucu sivri klasik bahçe çapası veya bel küreği işinizi görür. Toprağı düzlemek, hasat sonrası kalıntıları temizlemek için tırmık gerekir; metal dişli bir tırmık ile bahçe toprağını tesviye edebilir, yaprakları bir araya toplayabilirsiniz. Ayrıca bahçe tırmığı çimleri veya dökülen yaprakları temizlemek için de kullanılır. Küçük işler için el çapası, el tırmığı gibi küçük el alet setleri de alabilirsiniz. Bu aletler sayesinde bir hobi bahçesi kurup kendi yiyeceğinizi yetiştirebilir veya çevre düzenlemesi yapabilirsiniz.
- Budama makası ve testere: Evin çevresinde ağaçlar, çalılar varsa veya odun hazırlarken ince dallarla uğraşıyorsanız, bir bahçe budama makası ve küçük el testeresi bulundurun. Budama makası, 2-3 cm kalınlığa kadar dalları kesmeye yarar; böylece evin etrafındaki ağaçların uzayan dallarını budayabilir, odun için dalları ayırabilirsiniz. Ağaç testeresi (pruner testere) daha kalın dalları kesmek için idealdir, örneğin bir kuru dalı ağaçtan kesip indirmek istediğinizde kullanırsınız. Bu aletler ayrıca çitleri düzeltmede veya bahçedeki çalıları seyretmede işinizi kolaylaştırır. Orak veya tırpan da uzun otları biçmek, patika açmak için gerekli olabilir; araziniz çok otlanıyorsa eski tip bir el tırpanı almayı düşünebilirsiniz.
- Sulama ekipmanları: Küçük de olsa tarımsal faaliyet yapacaksanız veya çiçek, sebze yetiştirecekseniz, sulama araçlarına ihtiyacınız olacak. Bahçe hortumu, su deposundan bahçeye su taşımak için işe yarar – deposu yüksek bir yere koyup hortumla yerçekimiyle sulama yapabilir ya da hortum ucuna basit bir pompa takabilirsiniz. Evin yakınlarında musluk yoksa, hortumu su bidonuna bağlayıp sifon etkisiyle de su verebilirsiniz. Sulama kabı (el fıskiyesi) da hassas fideleri ve saksıları sulamak için gereklidir; büyük bir teneke suluk veya 5 litrelik bahçe kovası da iş görebilir. Ayrıca yağmurlama başlığı olan bir hortum ucu, suyu tazyiksiz şekilde yayarak bitkilerinizi daha iyi sular. Unutmayın, yağmur yağmadığında sebzelerinizin susuz kalmaması sizin sorumluluğunuzda olacak.
- El arabası: Taşrada el arabası çok amaçlı bir yardımcıdır. Odunları taşımak, su bidonlarını eve getirmek, toprağı veya gübreyi bir yerden bir yere aktarmak için tek seferde yükü azaltır. Bir el arabası edinerek ağır yükleri kolayca taşıyabilirsiniz; bu araç, odunları istiflerken, inşaat malzemesi taşırken veya hasat ettiğiniz ürünleri toplarken işinizi görür. Hatta gerektiğinde su doldurup taşımak için leğen gibi de kullanılabilir. El arabası, off-grid yaşamda ateş odununu taşımaktan su taşımaya kadar sayısız işe yarayan çok amaçlı bir alettir. Mümkünse paslanmaz, tek tekerlekli klasik bahçe el arabası tercih edin; dengesini öğrenince dar patikalarda bile rahatça götürebilirsiniz.
- Tohumlar ve tarım malzemeleri: Kendi yiyeceğinizi yetiştirmeyi planlıyorsanız, bölgenize uygun tohum ve fideler alarak başlayın. Domates, biber, patates, fasulye gibi temel sebze tohumları; ayrıca hızlı büyüyen yeşillikler (marul, roka) ve dayanıklı meyve fidanları (elma, armut) düşünebilirsiniz. Tohumları saklamak için nem almayan kutularda bulundurun. Ekim-dikim zamanında kullanmak üzere gübre veya kompost hazırlayın ya da temin edin (yanmış çiftlik gübresi torbalanmış halde alınabilir). Bahçe kazıkları, bitki bağlama telleri, küçük sera örtüsü (don olasılığına karşı) ve bahçe eldiveni gibi tarımsal yardımcı malzemeler de işinize yarar. Ayrıca birkaç tane büyük kova veya sepet, hasat ettiğiniz ürünleri taşımak veya yabani ot toplamak için kullanışlı olacaktır. Dış mekânda çalışırken iklime uygun giyinmeyi ve güneşten korunmak için şapka kullanmayı unutmayın. Bu tarımsal ekipmanlar sayesinde kendi bahçenizde üretim yapabilir, uzak markete bağımlılığınızı biraz daha azaltabilirsiniz.
Sonuç: Bu ayrıntılı liste, off-grid bir dağ evine taşınmadan önce edinmeniz muhtemel araç-gereçleri ve malzemeleri kapsamaktadır. Enerji altyapınızı kurup ısınma, su, gıda, güvenlik gibi temel ihtiyaçlarınızı karşıladıktan sonra doğayla iç içe, kendi kendinize yeten bir yaşam sürdürebilirsiniz. Her başlık altındaki malzemeler, karşılaşacağınız zorluklarda elinizi rahatlatacak ve dört mevsim boyunca güvenli bir sığınak sağlamanıza yardımcı olacaktır. Unutmayın, hazırlıklı olmak off-grid yaşamın anahtarıdır – bu sayede şehirden uzakta olsanız bile ihtiyaç duyduğunuz her şeye sahip olarak huzurlu bir yaşam sürebilirsiniz.