Yaşam boyu mesleki eğitim (YBME), günümüzün hızla dijitalleşen dünyasında büyük bir dönüşüm yaşamaktadır. Bir yandan, dijital teknolojilerin sunduğu fırsatlar sayesinde eğitim süreçleri daha erişilebilir ve esnek hale gelmektedir (Benedetto-Meyer ve Boboc, 2021). Diğer yandan, dijitalleşmenin çevresel, enerjik ve sosyal etkileri nedeniyle dijital sadelik ve sürdürülebilirlik kavramları önem kazanmaktadır (Bordage, 2019). Bu makalede, mesleki eğitimde dijitalleşme ve dijital sadelik arasındaki dengeyi sağlamak için güncel sorunları, çözümleri ve ihtiyaçları ele alacak, devlet destekli yenilenebilir enerji kaynaklarının rolünü de göz önünde bulundurarak çözüm odaklı öneriler sunacağız.
1. Eğitim Politikalarının Yeniden Şekillendirilmesi
Sorun: Eğitim kurumları ve işletmeler, dijitalleşme ve dijital sadelik hedeflerini dengelemekte zorlanmaktadır. Dijitalleşme baskısı, hızlı ve düşünülmeden yapılan teknolojik yatırımlara yol açabilirken, sürdürülebilirlik hedefleri geri planda kalabilmektedir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Politika Destekleri: Türkiye ve birçok ülkede, devlet destekli programlar ile eğitimde dijital dönüşüm ve sürdürülebilirlik desteklenmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı’nın “Eğitimde Fatih Projesi” gibi girişimler, teknolojinin eğitimde etkin ve sürdürülebilir kullanımını hedeflemektedir.
- Yenilenebilir Enerji Entegrasyonu: Eğitim kurumları, enerji ihtiyaçlarını karşılamak için güneş panelleri ve rüzgar türbinleri gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapmaktadır. Bu sayede, dijital teknolojilerin enerji tüketimi yenilenebilir kaynaklarla desteklenerek çevresel kaygılar azaltılmaktadır.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Sürdürülebilir Eğitim Politikaları Geliştirme: Eğitim kurumları, dijitalleşme stratejilerini sürdürülebilirlik prensipleriyle uyumlu hale getiren politikalar benimsemelidir. Devlet desteği ile yenilenebilir enerji projeleri teşvik edilmeli ve bu alandaki yatırımlar artırılmalıdır.
2. Teknolojik Altyapının Sürdürülebilir ve Verimli Hale Getirilmesi
Sorun: Dijital eğitim araçları ve platformları, yüksek enerji tüketimi ve çevresel etkilere sahiptir. Veri merkezlerinin enerji ihtiyacı ve cihazların kısa ömürlü olması, sürdürülebilirlik açısından sorun yaratmaktadır.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Yeşil Veri Merkezleri: Teknoloji şirketleri ve eğitim kurumları, enerji verimliliği yüksek, yenilenebilir enerji kullanan “yeşil veri merkezleri”ne yatırım yapmaktadır. Örneğin, Microsoft ve Google gibi şirketler, karbon nötr veri merkezleri kurmaktadır.
- Bulut Teknolojilerinin Etkin Kullanımı: Bulut tabanlı hizmetler sayesinde, bireysel cihazların enerji tüketimi azaltılabilir. Eğitim materyallerinin bulut üzerinden paylaşılması, donanım ihtiyacını ve enerji tüketimini düşürebilir.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Enerji Verimli Teknolojilerin Tercih Edilmesi: Eğitim kurumları, enerji verimliliği yüksek cihazlar ve platformlar kullanmalıdır. Devlet teşvikleriyle bu tür teknolojilerin kullanımı özendirilebilir.
3. Eğitimcilerin Yetkinliklerinin ve Farkındalığının Artırılması
Sorun: Eğitimciler, dijital sadelik ve sürdürülebilirlik konusunda yeterli bilgi ve beceriye sahip olmayabilir. Bu durum, dijital araçların verimsiz ve çevreye zarar veren şekilde kullanılmasına yol açabilir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Mesleki Gelişim Programları: Eğitimciler için sürdürülebilir dijital pedagojiler üzerine mesleki gelişim programları düzenlenmektedir. UNESCO ve OECD gibi uluslararası kuruluşlar, bu alanda rehberlik sağlamaktadır.
- Dijital Sadelik Eğitimi: Bazı eğitim kurumları, personeline dijital sadelik ve minimalizm prensipleri konusunda eğitimler vermekte, bu sayede farkındalık oluşturulmaktadır.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Eğitimcilerin Eğitimi: Devlet ve kurumlar, eğitimcilerin dijital sürdürülebilirlik ve sadelik konusunda yetkinlik kazanması için sürekli eğitim programları düzenlemelidir.
4. Karma Öğrenme Modellerinin Etkin Kullanımı
Sorun: Tamamen çevrimiçi eğitim, bazı öğrencilerin motivasyonunu düşürebilir ve dijital eşitsizliklere yol açabilir. Yüz yüze eğitimin tamamen terk edilmesi, sosyal etkileşimi azaltabilir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Hibrit Eğitim Modelleri: Pandemi döneminde geliştirilen hibrit eğitim modelleri, yüz yüze ve çevrimiçi eğitimi birleştirerek esneklik sağlamıştır. Bu modeller, öğrenci ihtiyaçlarına göre uyarlanabilmektedir.
- Esnek Zamanlama ve Mekan Kullanımı: Eğitim kurumları, ders programlarını ve mekan kullanımını optimize ederek enerji tasarrufu sağlayabilir. Örneğin, derslerin günün enerji tüketiminin düşük olduğu saatlere planlanması.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Kişiselleştirilmiş Eğitim Yaklaşımları: Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına göre karma öğrenme modelleri tasarlanmalı, dijital ve yüz yüze eğitim dengeli bir şekilde sunulmalıdır.
5. Dijital Eşitsizliklerin Giderilmesi
Sorun: Tüm öğrencilerin dijital araçlara ve internete eşit erişimi yoktur. Bu durum, eğitimde fırsat eşitliğini engellemektedir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Devlet Destekli Projeler: Türkiye’de EBA gibi platformlar, öğrencilere ücretsiz dijital eğitim içerikleri sunmaktadır. Ayrıca, ihtiyaç sahibi öğrencilere tablet ve bilgisayar dağıtımı yapılmaktadır.
- İnternet Erişiminin Genişletilmesi: Kırsal ve dezavantajlı bölgelerde internet altyapısının geliştirilmesi için çalışmalar yapılmaktadır.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Erişim Fırsatlarının Artırılması: Devlet ve özel sektör işbirliği ile dijital erişim olanakları genişletilmeli, tüm öğrencilerin eğitim materyallerine eşit şekilde ulaşması sağlanmalıdır.
6. Öğrencilerin Dijital Sadelik ve Sürdürülebilirlik Bilincinin Artırılması
Sorun: Öğrenciler, dijital teknolojilerin çevresel etkileri konusunda yeterli farkındalığa sahip olmayabilir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Müfredat Entegrasyonu: Sürdürülebilirlik ve dijital sadelik konuları, eğitim müfredatına entegre edilmektedir. Böylece öğrenciler, erken yaşlardan itibaren bu konularda bilinçlenmektedir.
- Öğrenci Kulüpleri ve Projeler: Okullarda çevre ve teknoloji kulüpleri aracılığıyla öğrenciler aktif olarak projelerde yer alarak bilinçlenmektedir.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Farkındalık Kampanyaları ve Eğitimleri: Eğitim kurumları, dijital sadelik ve sürdürülebilirlik konusunda farkındalık yaratmak için seminerler, atölye çalışmaları ve kampanyalar düzenlemelidir.
7. Pedagojik Yaklaşımların Sürdürülebilirlik Perspektifiyle Gözden Geçirilmesi
Sorun: Geleneksel pedagojik yaklaşımlar, dijital sadelik ve sürdürülebilirlik prensipleriyle her zaman uyumlu olmayabilir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Aktif Öğrenme Teknikleri: Problem tabanlı öğrenme, proje tabanlı öğrenme gibi aktif öğrenme yöntemleri, öğrencilerin derinlemesine öğrenmesini ve gereksiz dijital içerik kullanımını azaltmasını sağlar.
- Mikro Öğrenme: Kısa ve odaklanmış eğitim içerikleriyle hem öğrencilerin dikkatini canlı tutmak hem de dijital kaynak tüketimini azaltmak mümkündür.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Sürdürülebilir Pedagojik Tasarım: Eğitim içerikleri ve yöntemleri, sürdürülebilirlik ve dijital sadelik ilkelerine uygun olarak yeniden tasarlanmalıdır.
8. Açık Eğitim Kaynaklarının ve Paylaşımının Teşvik Edilmesi
Sorun: Eğitim materyallerinin yeniden üretilmesi ve çoğaltılması, kaynak israfına ve enerji tüketimine yol açabilir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Açık Ders Malzemeleri: Üniversiteler ve eğitim platformları, ders materyallerini açık erişime sunarak kaynakların verimli kullanımını sağlamaktadır.
- Kolektif Platformlar: Öğretmenlerin ve eğitimcilerin materyal paylaşımı yapabileceği platformlar sayesinde, yeniden üretim ihtiyacı azalır.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Açık Kaynak Kültürünün Yaygınlaştırılması: Eğitim kurumları ve devlet, açık eğitim kaynaklarının geliştirilmesini ve kullanılmasını teşvik etmelidir.
9. Çevresel ve Sosyal Etkilerin Sürekli İzlenmesi ve Değerlendirilmesi
Sorun: Dijitalleşmenin eğitim üzerindeki çevresel ve sosyal etkileri yeterince izlenmemektedir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Sürdürülebilirlik Raporlaması: Bazı eğitim kurumları, faaliyetlerinin çevresel etkilerini raporlayarak şeffaflık sağlamaktadır.
- ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi: Eğitim kurumları, uluslararası çevre yönetim standartlarına uygun olarak sistemlerini kurabilir ve izleyebilir.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Etki Analizlerinin Yapılması: Eğitim kurumları, dijital uygulamalarının çevresel ve sosyal etkilerini düzenli olarak analiz etmeli ve sonuçlara göre iyileştirmeler yapmalıdır.
10. Tüm Paydaşların İşbirliği ve Katılımının Sağlanması
Sorun: Eğitimde dijitalleşme ve dijital sadelik hedeflerine ulaşmak için paydaşlar arasında yeterli işbirliği ve iletişim olmayabilir.
Güncel Gelişmeler ve Çözümler:
- Sektör ve Akademi İşbirlikleri: Üniversiteler, özel sektör ve devlet kurumları arasında yapılan işbirlikleri ile yenilikçi ve sürdürülebilir eğitim projeleri geliştirilmektedir.
- Toplum Destekli Projeler: Yerel topluluklar ve sivil toplum kuruluşları, eğitimde sürdürülebilirlik projelerine katılım sağlamaktadır.
Çözüm Odaklı Öneri:
- Kapsayıcı ve Katılımcı Yaklaşımlar: Eğitim politikalarının ve projelerinin tasarımında tüm paydaşların görüş ve katkıları alınmalı, ortak hedefler belirlenmelidir.
Sonuç
Mesleki eğitimde dijitalleşme ve dijital sadelik arasındaki dengeyi sağlamak, günümüzün en önemli eğitim sorunlarından biridir. Bu dengeyi kurmak için eğitim politikalarının yeniden şekillendirilmesi, teknolojik altyapının sürdürülebilir hale getirilmesi, eğitimcilerin ve öğrencilerin bilinçlendirilmesi ve tüm paydaşların işbirliği içinde çalışması gerekmektedir. Devlet destekli yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonu, çevresel kaygıların azaltılmasında önemli bir rol oynar. Güncel gelişmeler ve çözümler ışığında, eğitim sistemimizin daha sürdürülebilir, eşitlikçi ve verimli hale gelmesi mümkündür.
Kaynakça
- Baghioni, L. ve Moncel, N. (2022). La transition écologique au travail : emploi et formation face au défi environnemental. Céreq Bref, n° 423.
- Barbe, F. ve Boboc, A. (2022). Intégration de la réalité virtuelle dans une formation à distance en contexte de crise sanitaire : étude de l’hybridation d’un parcours de formation. Phronesis, 11(4).
- Benedetto-Meyer, M. ve Boboc, A. (2021). Sociologie du numérique au travail. Armand Colin.
- Boboc, A. ve Metzger, J.-L. (2019a). La formation continue à l’épreuve de sa numérisation. Formation Emploi, 145, 101-118.
- Boboc, A. ve Metzger, J.-L. (2019b). Le numérique vecteur d’un rapport instrumental aux savoirs ? Distances et médiations des savoirs, 28.
- Bordage, F. (2019). Sobriété numérique. Les clés pour agir. Buchet Chastel.
- Coutrot, T. ve Pérez, C. (2022). Redonner du sens au travail. Seuil.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2023). Eğitimde Fatih Projesi. [Online] Erişim adresi: https://fatihprojesi.meb.gov.tr
- UNESCO. (2022). Eğitimde Sürdürülebilir Kalkınma için Öğretmen Eğitimi. [Online] Erişim adresi: https://unesdoc.unesco.org